2. Khẩu nghiệp: Là hành động tạo tác của Miệng.
      Về phần Khẩu nghiệp, đạo Phật khuyên mọi người tuân thủ các điều sau:

       - Thứ nhất là là không được nói dối, có nghĩa là không nói sai sự thật, thấy nghe biết như thế nào thì nói như thế ấy; phải biết tôn trọng sự thật; chỉ khi nào gặp trường hợp đặc biệt, vì muốn đem đến an vui cho chúng sanh thì chúng ta có thể tạm thời nói sai sự thật. Thực tế cho thấy người có mưu mô xảo trá đến đâu, với thời gian cũng không thể nào che giấu được sự thật. Người nói dối, lời nói không đi đôi với việc làm, chẳng còn giá trị. Không ai dám tin tưởng họ, vì thế mọi sinh hoạt và phát triển của chính họ cũng đã bị bít lối.

      - Thứ hai là không nói lời hung ác có nghĩa là không được dùng lời ác độc, thâm hiểm chửi rủa mọi người. Khi nói ra điều gì, chúng ta luôn nói những lời dịu dàng, từ ái hợp với chân lí, được như thế tình cảm con người ngày càng trở nên sâu đậm, dắt dìu nhau tu theo thiện pháp để cùng nhau sống an vui, hạnh phúc.

      -Thứ ba là không nói lời thêu dệt có nghĩa là không thêm bớt trong lời nói để làm cho câu chuyện sai với sự thật. Hoặc dùng lời nói hoa mỹ, bóng bẩy, vòng vo để mê hoặc nhằm hãm hại người… Là người đạo đức, khi nói ra bất cứ điều gì đều là lời nói chân thật, đạo đức nhằm đem lại an vui cho bản thân và tha nhân.  

     - Thứ tư là không nói lưỡi hai chiều có nghĩa là không được đến người A nói xấu người B; đến người B nói xấu người A… với mục đích gây chia rẽ họ, làm cho hai bên thù địch nhau, ẩu đả nhau để rồi gây thương tổn cho nhau. Là người đạo đức, chân tu, chúng ta cần phải dùng những lời nói đạo đức để hóa giải mọi sự oán thù của con người, giúp họ sáng suốt dứt bỏ hành động tạo đau khổ cho nhau, để không vướng vào nghiệp oan khổ chất chồng qua nhiều kiếp, mà cần phải biết nhường nhịn, yêu thương lẫn nhau, để cuộc sống luôn được bình an qua mỗi kiếp.

3. Ý nghiệp: Là hành động tạo tác của Ý tưởng như suy nghĩ, toan tín làm điều gì đó...
     Về phần Ý nghiệp, Phật giáo khuyên:

     - Thứ nhất là không tham đắm ngũ dục (tài-sắc-danh-thực-thùy tức tiền tài, danh vọng, tình dục, ham ăn, ham ngủ). Trong khi đắm chìm và theo đuổi ngũ dục, con người thường không từ mọi tội lỗi, gieo tạo nhiều ác nghiệp và cuối cùng chuốc lấy khổ đau thống thiết. Là người đi tìm hạnh phúc, chúng ta luôn làm chủ tâm mình, hạn chế và đi dần đến diệt trừ tất cả mọi sự tham muốn thấp hèn, sống tri túc tiết hạnh, siêng năng hành trì thiện pháp để tâm luôn được an tịnh.

    - Thứ hai là không sân hận có nghĩa là không hung hăng, nóng giận, oán hận khi đối đầu với những việc trái ý nghịch lòng. Sân hận là một tính khí xấu ác, độc hại, nó như ngọn lửa mạnh, mỗi khi bừng cháy là có thể đốt cháy thân tâm ta và tất cả mọi vật xung quanh, vì thế Đức Phật từng dạy: “Một niệm sân nổi lên là trăm nghìn cửa nghiệp chướng đều mở”. Thế nên, lửa tức giận một phen phát ra, liền đốt cháy tất cả rừng công đức đã gieo tạo nhiều năm tháng. Sự tác hại của tâm sân vô cùng khủng khiếp. Để có được hạnh phúc, chúng ta cần chủ động đề phòng tâm sân, luôn từ bi, thương yêu tất cả mọi loài để diệt trừ lòng sân, vì khi tâm hồn ngập tràn yêu thương thì không tồn tại tâm lý sân hận.

      - Thứ ba là không si mê. Si mê làm tâm tính lẫn lộn không phân định được chính, tà, đúng, sai. Mỗi khi con người bị tâm si chi phối, thường gieo tạo nhiều lầm lỗi, dần dần sa đọa vào đường ác. Vì thế, si mê là nguồn gốc gây nên nhiều tội lỗi, tạo nhiều khổ sầu cho con người. Muốn loại trừ những quan niệm sai lầm, những định kiến tà quấy, chúng ta cần phải siêng năng tu tập thiền quán, niệm Phật, làm nhiều việc thiện, xả bỏ dần cái tôi tầm thường… dần dần tâm chúng ta trở nên sáng suốt, an tịnh, lúc đó mọi suy nghĩ, mọi hành động của chúng ta đều sáng suốt, hợp đạo lí, mang lại hạnh phúc cho bản thân và mọi người.

 Trong tam nghiệp trên, Ý nghiệp là hệ trọng hơn hết, bởi vì việc làm của thân hay lời nói phát khởi từ miệng đều do ý tưởng suy tính, quyết định cả. Do vậy, việc ác hoặc thiện chưa bộc phát ra nơi Thân và miệng, nhưng nó đã có mầm mống  ở ý tưởng rồi. Thế nên, người nào có ý ác là đã phạm tội rồi mặc dù nó chưa bộc  phát ra hành động.

      Tam nghiệp thể hiện các lời dạy của Phật về cách sống nhằm giúp đỡ chúng sinh thoát khỏi mọi đau khổ và thường được tóm tắt lại bằng sống 10 điều an lành:

 1. Từ bỏ sát sinh (trực tiếp hoặc gián tiếp) - Thân nghiệp

 2.  Không trộm cắp - Thân nghiệp

 3.  Không trác táng, cờ bạc, nghiện bia rượu, gian dâm, hút sách…- Thân nghiệp

 4.  Không nói dối (trừ trường hợp bất đắc dĩ).- Khẩu nghiệp

 5.  Không nói lời hung ác - Khẩu nghiệp

 6.  Không nói lời thêu dệt - Khẩu nghiệp

 7.  Không nói lưỡi hai chiều - Khẩu nghiệp

 8.  Không tham lam (tiền, tài, dục, thực, thùy) - Ý nghiệp

 9.  Không sân hận - Ý nghiệp

10. Không si mê. - Ý nghiệp

Lời bình:

  Đọc qua và Suy ngẫm về Thuyết Tam Nghiệp của Đạo Phật tôi thấy thật thấm thía và có nhiều điều đặt ra cho những người không phải là Phật tử đích thực như hầu hết chúng ta phải nhìn lại mình !
  Những điều đặt ra trong " Thuyết Tam Nghiệp" quá hay, quá đúng nhưng có lẽ ít người trong chúng ta thực hiện được ! Điều đó cũng đúng thôi vì đa số chúng ta đâu phải là người tu hành ! Học và gắng làm theo được một số điều trong đó cũng đáng quý lắm rồi !

Sưu tầm